De pijn van de holocaust is ook generaties later nog voelbaar

EINDHOVEN - Al tien dagen lang waren mensen in het Vonderkwartier bezig met het schilderen van naambordjes. Ter herinnering aan voormalige bewoners met een achtergrond als Jood of Sinti die tussen 1940 en 1945 door de nazi’s zijn weggevoerd.

Onder de titel Namen en Nummers heeft de stichting Verhalis eerder in Breda en Tilburg al vergeten slachtoffers van de holocaust teruggebracht in onze herinnering. Na Eindhoven is Den Bosch aan de beurt en volgend jaar komen ook kleinere plaatsen aan bod. ,,In september 2024 is het 80 jaar geleden dat Brabant werd bevrijd”, zegt Jeroen Neus van Verhalis. Dan komen hopelijk alle ruim 1700 naambordjes bij elkaar voor een provinciale herdenking in Den Bosch.” Rabijn Simcha Steinberg vertelt later in een toespraak over de betrokkenheid van de bewoners van het Vonderkwartier, dat ook al jaren een synagoge kent in de Hendrik Casimirstraat.

Ook Shelia Meinhardt neemt plaats achter de microfoon, als tegen zes uur zich op het plein een grote kring toehoorders heeft opgesteld. Ze vertelt over haar grootmoeder. Zij was een van de 42 Sinti die op 16 mei 1944 tijdens een razzia werden weggevoerd van woonwagenkamp De Zwaaikom aan het Eindhovensch Kanaal. In Auschwitz beviel ze van haar zoon Josef, die al na een paar dagen werd vermoord, net als zijn zusje Helena. Ook Sheila’s overgrootmoeder overleefde het kamp niet, net als twee oudooms. Grootmoeder zelf kwam wel terug bij haar man in Eindhoven. Met hem kreeg ze nog elf kinderen, onder wie Sheila’s vader.

Groot drama

In haar toespraak vertelt Sheila dat ze zich als kind vraag afvroeg waarom ze zich zonder aanleiding afgewezen voelde of moest huilen zonder dat er een reden voor leek te zijn. Tijdens een reis naar Israël besefte ze dat de holocaust behalve voor Joden ook voor haar eigen Sinti-volk een groot drama is geweest, dat nog generaties zijn sporen nalaat.

De herdenking is nodig om ons bewust te maken dat we nooit meer mensen mogen uitsluiten vanwege hun herkomst, zegt Neus. ,,Dat klopt”, beaamt accordeonist Roger Moreno, die Tsjechische Sinti-liederen zingt tussen de toespraken door. ,,Ik woon in Vaals, vlak bij Aken. ,,De afgelopen jaren kwamen er een paar keer bruinhemden naar de grens marcheren, duidelijk om ons te intimideren. Gelukkig heeft de politie ingegrepen.”

Miniatuur spoorweg

Op het Lodewijk Napoleonplein is een miniatuur spoorweg aangelegd, met stations als Auschwitz, Sobobor, Theresiënstadt en andere concentratiekampen uit de Tweede Wereldoorlog. Uw verslaggever wordt zondagmiddag gevraagd een naam te schilderen op een houten plankje. Een naam van een van de honderden mensen die door de nazi’s uit Eindhoven zijn weggevoerd en later zijn vermoord. Alleen omdat ze een achtergrond hadden als Jood of Sinti. Ik kies voor Joseph Meinhardt. Hij was 12 jaar toen hij werd opgepakt bij de razzia van 16 mei 1944 op woonwagenkamp De Zwaaikom aan het Eindhovensch Kanaal om daar nooit meer terug te keren. 

Met het beschilderde plankje meld ik me bij het vertrekpunt van de spoorlijn. Eenmaal onderweg lees ik brieven die gedeporteerden uit de trein hebben gegooid, met soms hoopvolle, soms berustende verhalen voor de achterblijvers. Dan hebben de rails een verrassende wissel. We komen terug in Eindhoven en ik mag Joseph thuisbrengen. Op een tafel die refereert aan De Zwaaikom leg ik zijn plankje tussen andere namen van de families Meinhardt, Rose, Reinhardt en Halberstadt. Joseph is weer terug op de plaats waar hij nooit had mogen worden weggehaald.